Από την ανθρώπινη ιστορία έχουμε άπειρα παραδείγματα όπου όταν κάποιος αδικείται, η παθαίνει κάποια ζημιά, εξ αιτίας εσκεμμένης η μη συμπεριφοράς κάποιου άλλου, πρέπει να τον εκδικηθεί. Αυτό επιβάλλει και ο άγραφος νόμος της ηθικής που συναντάμε σε πολλά πλαίσια και κοινωνίες. Είναι πολύ γνωστός ως vendetta. Μόνο έτσι θα αποκατασταθεί η τιμή – το όνομα αυτού που υπέστη την βλάβη και θα έλθει μια ισορροπία στις σχέσεις τους. Εξ άλλου είναι γνωστή η έκφραση «Οφθαλμός αντί οφθαλμού».
Η εκδίκηση είναι μια πράξη ενστικτώδης και παρορμητική και έχει βαθειά τις ρίζες της στην ανθρώπινη ιστορία. Είναι επίσης γνωστό ότι προκαλεί μια κλιμάκωση της βίας με τις ανάλογες «παράπλευρες απώλειες». Αυτό συμβαίνει διότι αντί να εκτονωθεί ο θυμός με την ανακούφιση, πυροδοτεί νέο και μεγαλύτερο θυμό και με έντονα αρνητικά συναισθήματα. Δημιουργείται έτσι μια αδιέξοδη κατάσταση και για τις δύο πλευρές.
Δεν είναι τυχαίο που σε όλες τις θρησκείες αλλά κυρίως στην Χριστιανική, υπάρχει η αξία της συγχώρεσης, όπως και η έκφραση «όταν κάποιος σε κτυπήσει στο ένα μάγουλο εσύ του προτείνεις και το άλλο». Αυτή δεν είναι μία παθητική θέση και στάση, ούτε θέση υποταγής και αδυναμίας. Είναι μια στάση πολύ προσωπική που προϋποθέτει μεγάλη δύναμη ψυχής. Θέλει προσοχή να μην μπερδευτεί με την συμφιλίωση, που για να υπάρξει απαιτείται η μετάνοια και η πρόθεση να επανορθώσει την όποια βλάβη προκάλεσε η άλλη πλευρά.
Για να φτάσουμε στο σημείο της κατανόησης – συγχώρεσης του άλλου χρειάζεται να περάσουμε από κάποια στάδια:
- Να αναγνωρίσουμε το αδίκημα: Που σημαίνει ότι έχουμε την επίγνωση ότι αυτός που μας έβλαψε είχε την πρόθεση και συγχρόνως την δυνατότητα να αποφύγει να το κάνει.
- Να έλθουμε σε επαφή με τα συναισθήματά μας: Τα οποία είναι πολύ επώδυνα, αφενός λόγω της αδικίας που υποστήκαμε και αφετέρου απέναντι στον άλλο για την ζημιά που μας προκάλεσε.
- Να έχουμε επίγνωση της ψυχικής ενέργειας που δαπανάται: Η συνεχής σκέψη του τι μας συνέβη, γιατί μας το έκανε και γιατί δεν αντιδράσαμε εγκαίρως, μας βάζει σε έναν φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων. Αυτή η κατάσταση έχει επιπτώσεις για μας στην κοινωνική μας ζωή και ενδεχομένως και στον χώρο εργασίας.
- Αποφασίζουμε την συγχώρεση: Με το να αναγνωρίσουμε ότι η εκδίκηση, καθώς και η αποφυγή να δούμε κατάματα, την βλάβη που μας έκαναν δεν λύνει το πρόβλημα. Τότε μόνο η συγχώρεση είναι ο μοναδικός δρόμος για να βγούμε από αυτήν την δύσκολη συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρεθήκαμε.
- Να επαναπροσδιορίσουμε την εικόνα του παραβάτη: Με το να προσπαθήσουμε να “δούμε” την δική του οπτική γωνία των πραγμάτων, με το να γνωρίσουμε την ιστορία του και τον δικό του κώδικα αξιών.
- Να κατανοήσουμε σε βάθος την διεργασία της συγχώρεσης: Να βγούμε από την ιδέα του θύματος που μας συμβαίνουν πολύ άσχημα πράγματα και ότι στο χέρι μας είναι να μας συμβαίνουν μόνο καλά. Εξ άλλου όλοι μας έχουμε ανάγκη της συγχώρεσης για κάτι που και εμείς κάναμε στο παρελθόν. Είναι γνωστή η έκφραση του Χριστού «Ο αναμάρτητος υμών πρώτος τον λίθο βαλέτω».
Στην πραγματικότητα η συγχώρεση είναι ένα δώρο που κάνουμε στον ίδιο μας τον εαυτόν. Όσο δεν την πραγματοποιούμε παραμένουμε εγκλωβισμένοι στην βλάβη που πάθαμε μαζί με τα πολύ επώδυνα συναισθήματα που την συνοδεύει. Η συγχώρεση μάς καθιστά ελεύθερους, αφενός γιατί δεν καλλιεργούμε πλέον τα τοξικά συναισθήματα και αφετέρου γιατί αναγνωρίζουμε την προσωπική μας ευθύνη για την προσβολή που υποστήκαμε από τους άλλους. Στην ουσία τείνουμε να συγχωρήσουμε και να κατανοήσουμε τους εαυτούς μας. Η συγχώρεση έχει μια μεγάλη δύναμη αναγέννησης για αυτόν που την κάνει με πλήρη επίγνωση.
Εύχομαι αυτό το υλικό να φανεί χρήσιμο σε κάποιους και να αξιοποιηθεί καταλλήλως, ώστε να συνεισφέρουν με την στάση τους ένα καλύτερο αύριο για τους ίδιους και την κοινωνία.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής