Χαρακτηριστικό παράδειγμα εγωιστή ήταν ο Ναπολέων ο Βοναπάρτης (1769 – 1821), που δεν τον χαρακτήριζε η ικανότητά του στην πολιτική αλλά ούτε είχε υψηλό επίπεδο κουλτούρας. Είχε όμως πολύ ανεπτυγμένη τη θέληση για προσωπική ισχύ και κάθε φορά που κέρδιζε, η προσωπική του ιστορική δόξα μεγάλωνε και ήταν αυτό που κυρίως τον ενδιέφερε.
Κύριο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ήταν η ιδιαίτερα ανεπτυγμένη νοημοσύνη του που συνοδευόταν από μία αμείλικτη φιλοδοξία.
Αυτά τα χαρακτηριστικά του επηρέασαν αρνητικά την κρίση του, με το να υποτιμήσει τον Άγγλο στρατηγό Wellington καθώς και τις καιρικές συνθήκες στο πεδίο μάχης του Waterloo με τα επακόλουθα καταστροφικά αποτελέσματα για τον ίδιο και το στράτευμά του.
Ναπολέοντες υπάρχουν και στην σύγχρονη ιστορία μας όπου η φιλοδοξία και ο εγωισμός, στο όνομα της πατρίδας, θρησκείας κ.α. κυριαρχούν με φοβερά καταστροφικές συνέπειες για τους λαούς.
Ενώ η ηθική αποτελεί ένα ανάχωμα κατά των «βαρβάρων», με την έννοια ότι υπολείπονται σε πολιτισμό και μόρφωση, χρησιμοποιείται κατά το δοκούν από τους Ναπολέοντες για να ξεπεραστούν οι αντιστάσεις του κόσμου. Τότε επικρατεί η διαφθορά, ο κυνισμός, ο ρατσισμός και ο άκρατος ατομικός εγωισμός. Τα όπλα, για να επιτευχτεί αυτό, είναι η χρήση εννοιών όπως «τύψεις», «αμαρτία», καθώς και η ανάπτυξη του «αισθήματος ενοχής» στον άλλο. Πίσω από αυτά υπάρχει μία ηχηρή σύγκρουση συμφερόντων γνωστή σε όλους, αλλά που κανείς δεν τολμά να θέσει υπό αμφισβήτηση. Είτε λόγω φόβου, είτε λόγω μίας εσωτερικής συνειδησιακής σύγκρουσης, καθότι πιστεύουμε και υπηρετούμε τους θεσμούς, την ελευθερία, την πατρίδα και την θρησκεία. Θυσιάζοντας ακόμη και την ίδια την ζωή μας, εάν αυτό κριθεί αναγκαίο από τους Ναπολέοντες.
Στους ανθρώπους κυριαρχεί το ένστικτο της επιβίωσης (όπως και σ’ όλα τα έμβια όντα), και που μας οδηγεί να θέλουμε να είμαστε όλο πιο ικανοί και πιο ισχυροί, ασχέτως της κοινωνικής τάξης στην οποία βρισκόμαστε.
Η δύναμη αυτού του ενστίκτου είναι η πηγή των αντιθέσεων, των συγκρούσεων, των πολέμων καθώς και των συμμαχιών και φιλιών. Έτσι δημιουργείται και η ανάγκη να καλύψουμε κάποιες επιθυμίες μας. Εκεί μπαίνει ο ανθρώπινος εγωισμός, που δεν είναι θέμα να καλύψει ανάγκες όπως ισχύει για τους άλλους ζώντες οργανισμούς, αλλά για να επεκτείνει την σφαίρα των επιθυμιών του. Μόνο που οι επιθυμίες δεν είναι ένστικτα και εκεί μπαίνει η κρίση του καθενός μας ώστε να γινόμαστε πιο ελεύθεροι και πιο υπεύθυνοι.
Σήμερα διαθέτουμε αναρίθμητους τρόπους για να εντοπίζουμε λάθη στον εαυτόν μας αλλά κυρίως στους άλλους. Να βάζουμε εύκολα ταμπέλες και να σχετιζόμαστε με προκαταλήψεις, περιορισμούς και δυσπιστίες. Έτσι δεν ευνοούνται οι σχέσεις δια ζώσης με συνέπεια να χάνεται πολύ υλικό από την εξωλεκτική επικοινωνία που λείπει και το σχετίζεσθε να γίνεται μία δύσκολη διαδικασία, ενώ ταυτόχρονα έχουμε “χιλιάδες φίλους” στο Facebook.
Με την πλήρη άνθιση του μεταμοντερνισμού, η παγκοσμιοποίηση συνεισφέρει τα μέγιστα στην ολοκλήρωση της συνειδητοποίησης της συσχέτισης, της αλληλεπίδρασης, της αλληλεξάρτησης και στην ανάπτυξη διακρατικών επιχειρήσεων.
Είναι πλέον γεγονός ότι πολλές πολυεθνικές επιχειρήσεις έχουν κέρδη μεγαλύτερα από το ακαθάριστο εθνικό εισόδημα πολλών κρατών και αυτό επηρεάζει την πολιτική πολλών κυβερνήσεων.
Καθώς εξαπλώνεται η συνειδητοποίηση της αλληλεξάρτησης μαραίνεται ο διαχωρισμός ανάμεσα στον εαυτόν και στους άλλους, στο δικό μου και το δικό σου. Έτσι ένας πόλεμος γίνεται πρόταση δίχως νόημα.
Στο σήμερα πλέον δεν υπάρχει χώρος για εγωισμό παρά μόνο η ανάπτυξη της συνειδητότητας για συνύπαρξη. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν νοιάζομαι τον εαυτόν μου και δεν τον φροντίζω με τον καλύτερο τρόπο, αλλά πάντα μέσα από την συνύπαρξη.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής