Όλοι μας έχουμε περάσει από τα θρανία κάποιου εκπαιδευτικού συστήματος. Όλοι μας έχουμε βιώσει τις ατέλειες και την ανεπάρκεια του εκάστοτε εκπαιδευτικού συστήματος. Όταν με την σειρά μας φθάνουμε σε θέσεις ευθύνης και αποφάσεων, για να εκσυγχρονίσουμε το εκπαιδευτικό σύστημα, σίγουρα παίζουν καθοριστικό ρόλο και οι δικές μας «τραυματικές» εμπειρίες που δεν θα θέλαμε σε καμία περίπτωση να επαναληφθούν στην νέα γενιά. Έτσι σιγά σιγά φτιάχνεται η ιστορία της εξέλιξης του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος που σίγουρα συμβαδίζει με την εξέλιξη και την συναισθηματική ωριμότητα του ανθρώπου.

Τα τελευταία χρόνια έχει καταγραφεί μια αυξημένη τάση σχολικής φοβίας και άρνησης να πάνε στο σχολείο κάποια παιδιά.

Αυτό αποδίδεται σε δύο βασικές αιτίες:

Α) Στην όλο και μεγαλύτερη ανάμειξη των γονέων στην εκπαιδευτική πορεία των παιδιών τους και που χαρακτηρίζεται από την έντονη συναισθηματική φόρτιση.

Β) Στο κυρίαρχο ανταγωνιστικό πνεύμα της εποχής μας.

Το κυρίαρχο σύμπτωμα, είναι μία παράλογη άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο, που εάν τελικά αναγκαστεί να πάει, θα εμφανίσει μία έντονη κρίση άγχους – πανικού. Ασφαλώς και η αντίδραση του παιδιού είναι υπέρμετρη σε σχέση με τους πιθανούς κινδύνους που μπορεί να αντιπροσωπεύει το εκάστοτε σχολείο.

Θα πρέπει όμως να διαφοροποιήσουμε την σχολική φοβία από άλλες διαταραχές ψυχιατρικής φύσεως. Αυτές είναι μια πρόδρομη εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς, η δυσλεξία, η χαμηλή νοημοσύνη, η κατάθλιψη και οι διαταραχές προσωπικότητας.

Ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά εμφανίζουν συχνά παροδικές αγχώδεις αντιδράσεις όταν για πρώτη φορά πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο η στο δημοτικό. Αυτό είναι κάτι το αναμενόμενο.

Τα κλινικά συμπτώματα της σχολικής φοβίας εμφανίζονται τις πρωινές ώρες, με την σκέψη και μόνο ότι πρέπει να πάει στο σχολείο. Είναι τεσσάρων ειδών:

• Οι ψυχοσωματικές αιτιάσεις όπως η ναυτία, ο έμετος, η διάρροια, ο πονοκέφαλος.
• Οι σωματικές-κινητικές αντιδράσεις όπως η ψυχοκινητική διέγερση-ανησυχία με επιθετικότητα λεκτική και σωματική προς τον ενήλικα, ο οποίος προσπαθεί να βγάλει το παιδί από το σπίτι για να πάει στο σχολείο.
• Η έκφραση έντονων φόβων που συνοδεύονται από λανθασμένες σκέψεις ότι θα υποστούν ταπείνωση και επίθεση.
• Οι αντιδράσεις αποφυγής, με την πρόωρη έξοδο από το σχολείο, με περιπλανήσεις που συνοδεύονται από συναισθήματα ενοχής και ντροπής.

Το πρόβλημα εγκαθίσταται σταδιακά και ξεκινά συνήθως από μία ολιγόωρη αποχή από το σχολείο για να φθάσει στην επιλεκτική αποφυγή κάποιων μαθημάτων η εκπαιδευτικών. Αυτές οι αποχές συνοδεύονται από ποικίλες σωματικές αιτιάσεις που δικαιολογούν έτσι την αποχή από το σχολείο.

Ποια είναι τα αίτια της σχολικής φοβίας που έχουν μια αγχογόνα βάση;

• Η δυσκολία στην κατανόηση του μαθήματος.
• Συγκρούσεις με συμμαθητές τους.
• Σχολικός εκφοβισμός. Bullying.
• Μία αλλαγή σχολείου.
• Διαζύγιο η χωρισμός των γονέων.
• Μία σοβαρή ασθένεια ατόμου από το οικογενειακό περιβάλλον, με ενδεχόμενη νοσηλεία του.
• Ως συνέπεια γονεϊκής κακοποίησης, η βαριάς κακομεταχείρισης του παιδιού.
• Αδιαφορία για τις σωματικές και συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού.

Πολλές φορές εκεί όπου δεν υπάρχει ουσιαστική συναισθηματική σχέση στο ζευγάρι των γονέων, έχει την τάση ο ένας γονιός να προσκολλάται ιδιαίτερα στο παιδί και να μην υπηρετείται έτσι η αυτονομία του. Με αυτόν τον τρόπο, ασυνείδητα, ο γονιός καλύπτει το δικό του συναισθηματικό κενό με την προσκόλληση στο παιδί, αδιαφορώντας για τις όποιες συνέπειες αυτό θα έχει στο παιδί του.

Θεραπευτική αντιμετώπιση αυτών των συμπεριφορών:

• Μία ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στο παιδί με στόχο να επιστρέψει στο σχολείο.
  Βοηθά το παιδί να αλλάξει τις διαστρεβλωμένες ιδέες που έχει για το σχολείο.
• Μείωση των ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων, όπως οι κρίσεις πανικού.
• Πρόληψη των κινδύνων για εκδήλωση της κατάθλιψης και της κοινωνικής φοβίας.
• Συμμετοχή των γονέων στο πρόγραμμα θεραπείας.

Αυτό επιτυγχάνεται με την συνεργασία των εκπαιδευτικών, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών και παιδοψυχιάτρων.

Ας μην ξεχνάμε ότι η όποια «δυσλειτουργική» συμπεριφορά του παιδιού, είναι μία πρόκληση για μία ουσιαστική και σημαντική εξέλιξη του γονιού, καθώς και της μεταξύ των γονιών σχέση. Αυτό εντάσσεται στο νομοτελειακό σχετίζεσθαι γονιού παιδιού.

Τελειώνοντας, εύχομαι σε όλους τους γονείς να αξιοποιήσουν, με τον ποιο παραγωγικό τρόπο, την σχέση με τα παιδιά τους, όσο αυτά είναι ακόμη ανήλικα.

Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής