Οι άνθρωποι για να επιβιώσουν, χρειάζεται να επικοινωνούν μεταξύ τους, για ότι τους αφορά. Η επικοινωνία έχει δύο πλευρές την λεκτική και την εξωλεκτική.
Με την παγκοσμιοποίηση πλέον στο σήμερα και την τεράστια ανάπτυξη των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας, οι προκλήσεις για το ανθρώπινο είδος είναι πολλές και ταχύτατες. Από την άλλη πλευρά ο άνθρωπος από κατασκευής του, έχει ανάγκη από συγκεκριμένους χρόνους για να αφομοιώνει την πραγματικότητα, να την επεξεργάζεται και να λαμβάνει τις όποιες αποφάσεις του.
Είναι πλέον γεγονός ότι οι Κινέζοι είναι εδώ και κάνουν σημαντικές επιχειρηματικές δουλειές, οι Αφγανοί και άλλοι ως νόμιμοι μετανάστες είναι εδώ και έχουν και αυτοί τις δικές τους δουλειές. Ο τουρισμός και το εμπόριο δεν γνωρίζουν πλέον σύνορα. Η οικονομική ανάπτυξη της κάθε χώρας εξαρτάται από δείκτες που είναι πέρα από κάθε πρόβλεψη. Το να γνωρίζει όμως κανείς ξένες γλώσσες έχει τεράστιο πλεονέκτημα έναντι των άλλων.
Όλα όμως έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη σχέση και η όποια επικοινωνία ξεκινά πάντα από το σχετίζεσθαι. Σε κάθε ανθρώπινη συναλλαγή είναι βασική προϋπόθεση η πλήρης κατανόηση στο τι λέγεται από τον άλλον, μέσα σε ένα πλαίσιο που ευνοεί την επικοινωνία, με την αμοιβαία αποδοχή και συνεννόηση. Όσο αφορά τα πρακτικά και τα διαδικαστικά θέματα, τα διαχειρίζονται οι υπολογιστές ταχύτατα. Τις όποιες διακρατικές συμφωνίες άνθρωποι τις επιμελούνται και τις ολοκληρώνουν και έχουν άμεση επίπτωση στους λαούς της κάθε χώρας.
Επικοινωνία σημαίνει αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων. Ο τρόπος που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον εαυτόν τους και αυτούς με τους οποίους επικοινωνούν θα επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν αναπτύξει στην πορεία του μεγαλώματός τους έναν εγωισμό. Άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο. Συχνά συνοδεύεται και από την ιδέα που έχει ο καθένας μας για τον εαυτόν του. Αυτό είναι ένα βασικό στοιχείο που καθορίζει τον βαθμό μιας ουσιαστικής επικοινωνίας με τον συνάνθρωπό μας.
Μια παράμετρος πολύ σημαντική στην επικοινωνία είναι το να μπορούμε να επικοινωνούμε με τον άλλο στην γλώσσα του. Τι σημαίνει αυτό; Οι άνθρωποι από διαφορετικά μέρη της γης έχουν άλλη νοοτροπία, άλλο σκεπτικό, άλλες προκαταλήψεις, ήθη, έθιμα και πιστεύω. Έχει διαφορετικό τρόπο επεξεργασίας των πληροφοριών που μπορεί να κάνει ο κάθε άνθρωπος, ανάλογα με το επάγγελμά του, το πολιτισμικό του επίπεδο, καθώς και το είδος ιεράρχησης των αναγκών του, που κάνει με βάση τον κώδικα αξιών που έχει.
Με βάση όλα όσα ανέφερα η επικοινωνία δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.
Επειδή η ιστορία, όπως λέγεται, επαναλαμβάνεται, όλοι μας έχουμε ακούσει για τον Πύργο της Βαβέλ. Τι είχε συμβεί τότε στην Μεσοποταμία – Βαβυλωνία πριν από περίπου 5.500 χρόνια όπου κτιζόταν αυτός ο Πύργος που στόχο είχε ο Βασιλιάς της Βαβυλωνίας να φθάσει στον Θεό;
Ο λαός της Βαβυλωνίας ζούσε αμέριμνος και σπάταλος. Δεν εργαζόταν για την κατασκευή του Πύργου, ενώ απολάμβανε τα αγαθά των κατακτήσεων του Βασιλιά τους. Οι τεράστιες ποσότητες υλικών που απαιτούνταν για την πρόοδο του έργου, εξαφάνισαν τα δάση σε μεγάλη έκταση, εξάντλησαν τα διαθέσιμα ορυκτά, στέρεψαν τα 4 ποτάμια από τις πηγές του Ευφράτη και του Τίγρη με συνέπεια την αλλαγή του κλίματος. Συνέπεια ήταν να αφανιστεί η συγκομιδή, σε εκατομμύρια εκταρίων καλλιεργήσιμης γης, με την ανάλογη επίπτωση στην τοπική πανίδα από την οποία τρεφόταν η πληθώρα των σκλάβων που δούλευαν για την κατασκευή του Πύργου.
Μας δείχνει αυτή η ιστορία περίτρανα την ματαιότητα των ανθρώπινων προσπαθειών μέσα από την ματαιοδοξία και τον εγωισμό.
Πότε όμως σταμάτησε η κατασκευή αυτού του ματαιόδοξου έργου; Όταν επικράτησε η σύγχυση μεταξύ των ανθρώπων που μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες και δεν επικοινωνούσαν πλέον. Τότε επικράτησε το μαύρο σκοτάδι που απλώθηκε στην ιστορία για πάρα πολλά χρόνια.
Μήπως υπάρχει κάτι κοινό στην σημερινή μας εποχή με εκείνη την εποχή; Είναι ένας προβληματισμός που μας αφορά όλους, με το τι θέση και στάση κρατάμε στην ζωή μας ώστε να υπάρξει και μία προοπτική στην επόμενη γενιά.
Η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων επιτυγχάνεται μέσω της εκπομπής και λήψης μηνυμάτων. Τα μηνύματα διαμορφώνονται από λέξεις, εκφράσεις, νοήματα, θέσεις και στάσεις του σώματος, με την ανάλογη, κατά περίσταση, συναισθηματική επένδυση. (Λεκτική και εξωλεκτική επικοινωνία).
Η διαδικασία μετατροπής και οργάνωσης ιδεών και συναισθημάτων σε μηνύματα λέγεται κωδικοποίηση. Για να ολοκληρωθεί μια επικοινωνία απαιτείται η σωστή αποκωδικοποίηση από τον αποδέκτη των μηνυμάτων.
Πως όμως θα μπορέσουμε να καταλάβουμε ότι ο αποδέκτης του όποιου μηνύματος το κατανόησε σωστά, δίχως την όποια παρερμηνεία; Μέσα από την λεκτική και εξωλεκτική απάντηση που θα δώσουν και λέγεται ανατροφοδότηση (feed back). Για μια αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων πρέπει να υπάρχει η ανατροφοδότηση. Σε περίπτωση που το μήνυμα δεν λήφθηκε σωστά από τον αποδέκτη θα πρέπει να τροποποιηθεί καταλλήλως ώστε να γίνει κατανοητό από τον άλλο.
Όταν οι άνθρωποι επικοινωνούν μεταξύ τους έχουν σίγουρα κάποιο σκοπό που μπορεί να είναι σοβαρός η ασήμαντος. Ένας τρόπος για να αξιολογήσουμε την επιτυχία της επικοινωνίας είναι να αναρωτηθούμε εάν έχει πετύχει τον σκοπό της.
Είναι σημαντικό επίσης να έχουμε επίγνωση του στόχου της επικοινωνίας μας. Όπως για παράδειγμα:
- Επικοινωνούμε για να καλύψουμε κάποιες ανάγκες μας.
- Επικοινωνούμε για να ενισχύσουμε και να διατηρήσουμε την αίσθηση που έχουμε του εαυτού μας.
- Επικοινωνούμε για να αναπτύξουμε σχέσεις.
- Επικοινωνούμε για να ανταπεξέλθουμε στις κοινωνικές μας υποχρεώσεις.
- Επικοινωνούμε για να ανταλλάξουμε πληροφορίες.
- Επικοινωνούμε για να επηρεάσουμε τους άλλους.
Πώς πετυχαίνεται μια σωστή επικοινωνία:
- Με την σωστή και ξεκάθαρη αναγνώριση του στόχου για την επικοινωνία.
- Με την επιλογή της σωστότερης και ποιο αποτελεσματικής προσέγγισης για κάθε περίπτωση επικοινωνίας.
- Με την επιτυχημένη χρήση ανάλογης συμπεριφοράς για την συγκεκριμένη περίσταση.
- Με την πλήρη κατανόηση των άλλων, ώστε η επικοινωνιακή μας συμπεριφορά να είναι συμβατή και αποτελεσματική.
- Με τη σωστή χρήση των λέξεων και εκφράσεων για να αποτυπώνουν με σαφήνεια αυτό που εννοούμε.
Τελειώνοντας θέλω να τονίσω πόσο σημαντικό παράγοντα στην επικοινωνία, παίζει η αυτοπεποίθηση, η επίγνωση των ορίων μας, η αγάπη προς τον εαυτόν και τον άλλο, καθώς και η σωστή επιλογή του χρόνου, του τόπου και του τρόπου επικοινωνίας.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής