Είναι γνωστές οι εκφράσεις «Tα λάθη είναι ανθρώπινα, άνθρωποι είμαστε λάθη κάνουμε». Τα λάθη αποτελούν μέρος της ανθρώπινης φύσης μας. Ο ενήλικας σταθεροποιεί την όποια συμπεριφορά του, σύμφωνα με την διαμόρφωση του προσωπικού του κώδικα αξιών, λαμβάνοντας υπ’ όψη του τους άτυπους κοινωνικούς κανόνες, καθώς και τους θεσπισμένους νόμους αρμονικής συνύπαρξης.
Ο άνθρωπος στην πορεία του στην ζωή, μέσω του βιώματος ποικίλων καταστάσεων, μαθαίνει καλύτερα τον εαυτόν του και έτσι επιλέγει ποιος θέλει να είναι. Σ’ αυτήν την διαδρομή κάνει και τα λάθη του. Για να μπορέσει όμως το άτομο να ωφεληθεί από τα λάθη του είναι σημαντικό να τα αποδεχτεί και να αναλάβει την ευθύνη τους. Η παραδοχή των λαθών, είναι όμως μία δύσκολη υπόθεση. Μόνο με την αυτοκριτική μπορεί κανείς και εξελίσσεται.
Μέσα από τα λάθη του μπορεί ο άνθρωπος να εμβαθύνει και να ενδυναμώσει την αυτογνωσία του. Επεξεργάζοντάς τα μπορεί να επιλέγει και πάλι ποιος θέλει να είναι, προς ποια κατεύθυνση θέλει να κινηθεί και για ποιόν λόγο.
Χρειάζεται όμως, μεγάλη προσοχή ώστε τα λάθη μας να μην μας οδηγήσουν σε μια συναισθηματική κατάσταση ακινητοποίησης, όπως είναι οι ενοχές και η ντροπή. Μόνο με την κατανόηση, την αγάπη και την αποδοχή του εαυτού μας θα μπορέσουμε να αποφύγουμε την ακινητοποίηση. Ακόμη και η εκκλησία μας, μέσα από το μυστήριο της εξομολόγησης ανακουφίζει τον άνθρωπο από τις ενοχές των “αμαρτιών” του και τον βοηθά να συνεχίσει την ζωή του ελεύθερος από τα βαρίδια των ενοχών και της ντροπής, σε μια διαδρομή πιο λειτουργική για τον ίδιο.
Είναι σημαντικό να επισημάνουμε τον καθοριστικό ρόλο που παίζει το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε. Τι κώδικα αξιών έχει και πως οι συμπεριφορές των γονιών μας, καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τις δικές μας συμπεριφορές και που στο σήμερα όμως μπορεί να γίνονται δυσλειτουργικές. Εδώ θέλω να επισημάνω πως η ψυχοθεραπεία μας βοηθά να αποτινάξουμε από πάνω μας ότι δυσλειτουργικό “κουβαλάμε” τουλάχιστον από τις τρείς προηγούμενες γενιές και δεν έχουμε την επίγνωση ότι μας συμβαίνει. Έτσι θα βοηθηθεί και η επόμενη γενιά από εμάς στο να μην επιβαρυνθεί τουλάχιστον με τα δικά μας βάρη.
Ο Ιρλανδός συγγραφέας βραβευμένος με βραβείο Νόμπελ, George Bernard Shaw ( 1856 – 1950 ) είχε πει «Μια ζωή που αναλώθηκε σε λάθη, είναι πολύ πιο αξιέπαινη και πολύ πιο χρήσιμη από μία ζωή που αναλώθηκε κάνοντας τίποτα.»
Είναι εξ ίσου σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλός μας είναι έτσι φτιαγμένος που αποτελείται από συστήματα αναγνώρισης των λαθών. Η διόρθωση τους και ο εντοπισμός τους μας βοηθά στην γνώση. Με το να του στερήσουμε την δυνατότητα αυτή σημαίνει ότι στερούμε στο άτομα την δυνατότητα της μάθησης. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για να συμβεί αυτό είναι η υπερπροστασία των γονιών προς τα παιδιά τους, που για να μην πονέσουν τα υπέρ προστατεύουν και έτσι διαμορφώνονται χαρακτήρες αδύναμοι για να αντιμετωπίσουν της αντιξοότητες της ζωής στην ενήλικη ζωή τους.
Οι νευροβιολόγοι στην δεκαετία του ’90 ανακάλυψαν μια ηλεκτρική δραστηριότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου μέσα από το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα που εκπέμπεται όταν κάνουμε λάθος όπως π.χ. όταν μας εξετάζουν, η όταν βιαζόμαστε πολύ στην οδήγηση και στρίψουμε σε λάθος κατεύθυνση κ.α. Αυτή ονομάζεται ERN ( error-related negativity) διάρκειας 80 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Ακριβώς είναι αυτό το σήμα που μας επιτρέπει να διακόψουμε μια δραστηριότητα πριν την ολοκληρώσουμε και εάν ο χρόνος μας επιτρέψει να την διορθώσουμε. Τι είδους διόρθωση και πια είναι η καταλληλότερη των λύσεων αφορά άλλους μηχανισμούς στους οποίους αναφέρθηκα προηγουμένως.
Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος στο να προβλέπει το αποτέλεσμα των επιλογών του και να καταγράφει την διαφορά των όσων είχε προβλέψει με την πραγματικότητα. Αυτό επιδρά άμεσα στην συμπεριφορά μας και μας δίνει την δυνατότητα προσαρμογής στα νέα δεδομένα και έτσι μαθαίνουμε να αναπτύσσουμε μία καλύτερη επίδοση στην ζωή μας.
Εξ άλλου η ζωή παραμένει ωραία, με τις όποιες προκλήσεις και τις δυσκολίες της, γιατί «ότι δεν μας σκοτώνει μας κάνει πιο δυνατούς.»
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής