Πολλές φορές οι άνθρωποι, μπροστά στις δυσκολίες της ζωής, κλείνονται στον εαυτό τους, σαν μία άμυνα σε καταστάσεις που τις βιώνουν ως απειλητικές. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις κυριαρχεί το συναίσθημα του άγχους ή του πανικού με απρόβλεπτες συνέπειες. Ο άνθρωπος κυριολεκτικά ακινητοποιείται. Τότε χρειάζεται μεγάλη προσοχή ώστε να μην χαρακτηριστεί ως ψυχική νόσος, η οποία έχει συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια για αυτόν τον χαρακτηρισμό. Σ’ αυτήν την περίπτωση θα πρέπει κανείς να αποταθεί στον ειδικό. Το πρόβλημα ξεκινά από τον ίδιο τον άνθρωπο. Έχει να κάνει με τον τρόπο που σκέπτεται και επεξεργάζεται την πραγματικότητά του, καθώς και με τις όποιες προσδοκίες του, ώστε να έχει τον έλεγχο κάθε λεπτομέρειας των όσων βιώνει στην καθημερινότητά του. Ο στόχος του είναι να προβλέψει και να προλάβει μέσα από έγκαιρη δράση κάθε πιθανό κίνδυνο.
Είναι σημαντικό να έχουμε την επίγνωση ότι ζούμε σε μία κοινωνία ιδιαίτερα ανταγωνιστική, που ο χρόνος μας πιέζει ασφυκτικά για να βάζουμε συνεχώς καινούργιους στόχους και δεν αφιερώνουμε καθόλου χρόνο για να αφουγκραστούμε τον ίδιο μας τον εαυτό με τις ανάγκες του και τα πραγματικά του θέλω.
Βέβαια δεν έχουμε εκπαιδευτεί σ’ αυτό, καθότι από την παιδική ηλικία έπρεπε να υπηρετούμε τα «πρέπει» που άλλοι όριζαν. Στο σήμερα λοιπόν βρισκόμαστε στη δύσκολη θέση να αποφασίσουμε για κάτι μέσα από τη δική μας εσωτερική διαπραγμάτευση μεταξύ του πρέπει και του θέλω. Ταυτόχρονα διακυβεύεται η αποδοχή μας από τους άλλους, που πολλές φορές έρχεται σε αντιπαράθεση με την προσωπική μας ελευθερία.
Κάτι που ευθύνεται στην πυροδότηση του έντονου άγχους είναι η παγίδα των πολλών προσδοκιών, στις οποίες πολύ συχνά κρύβονται οι προσδοκίες των γονέων μας και τις οποίες έχουμε οικειοποιηθεί κατά τρόπο ασυνείδητο.
Ευτυχώς που υπάρχουν και τα συναισθήματά μας, αρκεί να τα αφουγκραζόμαστε και να τα εμπιστευόμαστε. Το άγχος είναι ένα χρήσιμο συναίσθημα γιατί μας κινητοποιεί στο να πάρουμε τα αναγκαία μέτρα μας σε κρίσιμες καταστάσεις, αρκεί να μην είναι τέτοιο το μέγεθός του που μας ακινητοποιεί. Η ακινητοποίηση προκύπτει όταν το συναίσθημα μαζί με νοητικές διεργασίες δημιουργούν σενάρια και υποθέσεις εξωπραγματικές. Για ποιόν λόγο συμβαίνει αυτό; Εδώ μπορούμε να κάνουμε κάποιες υποθέσεις. Όπως το ότι πιστεύουμε ότι δεν είμαστε αρκετά ικανοί στο να αντιμετωπίσουμε τη συγκεκριμένη δυσκολία-πρόκληση. Ότι επιτρέπουμε να υπηρετούμε χωρίς επιφυλάξεις τα πρέπει που έχουμε οικειοποιηθεί από άλλους, δίχως να αναγνωρίζουμε και να υπηρετούμε τις πραγματικές μας ανάγκες.
Τελικά τα πράγματα δεν είναι τόσο δύσκολα, όσο κανείς πιστεύει μέσα από το πρίσμα του έντονου άγχους. Δεν είμαστε αυτό που πιστεύουμε, αλλά κατά πολύ πιο ικανοί και με δυνατότητες αρκεί να επιτρέψουμε να αναδυθούν.
Καλλιεργώντας την αυτοεκτίμηση και αναπτύσσοντας την αυτοπεποίθηση διαμορφώνεται μια άλλη πραγματικότητα η οποία είναι σύντονη με την ίδια την ύπαρξή μας.
Μόνο εάν δούμε τις όποιες δυσκολίες της ζωής με τις προκλήσεις της, ως μία πραγματική ευκαιρία για τη δική μας εξέλιξη, τότε θα μπορέσουν να αναδυθούν εσωτερικές μας δυνάμεις που ούτε εμείς έχουμε επίγνωση ότι υπάρχουν. Έτσι η ίδια η ζωή γίνεται πιο απλή, με λιγότερο άγχος και όχι τόσο περίπλοκη.
Τις φορές που νιώθουμε ακινητοποιημένοι σε μία κατάσταση, δεν είναι η ίδια η κατάσταση που το δημιουργεί, αλλά ο δικός μας τρόπος που επεξεργαζόμαστε την πραγματικότητα. Τότε χρειάζεται να αποστασιοποιηθούμε για λίγο, αναπτύσσοντας τη δεξιότητα να βλέπουμε τα πράγματα από μία άλλη οπτική γωνία πολύ πιο λειτουργική. Με αυτόν τον τρόπο βγαίνουμε από τη φυλακή και το αδιέξοδο που το ίδιο το μυαλό μας βάζει.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής