Συχνά λαμβάνονται αποφάσεις χωρίς να επεξεργαζόμαστε τις συνέπειές τους και τα οφέλη τους ιδιαίτερα. Η κρίση μας επηρεάζεται άμεσα από την ψυχολογική μας κατάσταση εκείνης της στιγμής, καθώς και από τη δραστηριοποίηση του εγκεφάλου μας με τις τόσες έννοιες.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα όπου φαίνεται το πως πρέπει να λάβουμε τη σωστή απόφαση έχουμε πολλά κατά τη διάρκεια μίας μέρας. Όπως το να περάσω το φανάρι ενώ έγινε πορτοκαλί-κόκκινο και βιάζομαι, το να αντισταθώ σε κάποια έξοδα στο σούπερ μάρκετ που δεν ήταν προγραμματισμένα και ο πειρασμός είναι μεγάλος, το να σηκωθώ το πρωί εγκαίρως για την εργασία μου και «βαριέμαι», κ.α.
Το βιολογικό κομμάτι της λήψης κάποιας απόφασης αποτελείται από τρία τμήματα:
1. Την αισθητηριακή ενεργοποίηση από το εξωτερικό ερέθισμα που πυροδοτεί τον εγκεφαλικό φλοιό.
2. Την όποια αισθητηριακή δραστηριότητα που ξεπερνά ένα όριο, από το οποίο θα ξεκινήσει η ανάλογη δράση και είναι διαφορετικό από άτομο σε άτομο.
3. Προχωράμε στην εκτέλεση της όποιας δράσης μέσα από την όποια απόφαση έχουμε λάβει.
Αυτό συμβαίνει σε κλάσματα του δευτερολέπτου.
Αλλά η ανθρώπινη ψυχολογία παίζει καθοριστικό ρόλο στη λήψη της όποιας απόφασης.
Για παράδειγμα σε μία κατάσταση ανασφάλειας, καθυστερεί πολύ η λήψη κάποιας απόφασης ακόμη και σε πολύ απλά θέματα.
Είναι φορές που βρισκόμαστε στο δίλημμα να δράσουμε μέσα από μία νοητική επεξεργασία, που χρειάζεται τον χρόνο της για βγει ένα συμπέρασμα, ή διαισθητικά που δρούμε άμεσα και επιβάλλεται σε κρίσιμες καταστάσεις.
Η νοητική επεξεργασία μπορεί να χρειάζεται τον χρόνο της, αλλά μέσα από την κριτική και αναλυτική σκέψη, δύσκολα κάνει λάθος σε σύγκριση με τη διαισθητική σκέψη. Όσο περισσότερες πληροφορίες έχει σχετικά με το θέμα, αναπτύσσει και μια πιο εμπεριστατωμένη άποψη.
Η διαίσθηση βέβαια αντιπροσωπεύει ένα είδος «ασυνείδητης νοημοσύνης» που καλλιεργείται ανάλογα με την εμπειρία που έχει αναπτύξει κανείς σε κάποιον τομέα.
Η νοητική διεργασία με τη διαίσθηση δεν βρίσκονται σε αντιπαράθεση, αλλά λειτουργούν συνεργατικά ανάλογα με την κάθε περίπτωση. Βασική προϋπόθεση είναι να έχουμε επίγνωση του τι πραγματικά θέλουμε και προς τα πού θέλουμε να οδηγήσουμε τα πράγματα.
Επειδή η όποια συναισθηματική μας κατάσταση επηρεάζει άμεσα το είδος των αποφάσεών μας, αρκεί να δίνουμε τον απαραίτητο χρόνο στο να τα αφουγκραζόμαστε. Αυτά μπορεί να είναι επώδυνα ή ευχάριστα και σχετίζονται άμεσα με βιωματικές καταστάσεις του παρελθόντος. Στο παρόν καλούμαστε να αποφασίσουμε σε επαφή με το συναίσθημά μας, μεταξύ του οφέλους και του όποιου κόστους έχει η όποια απόφαση πάρουμε, γιατί το κάθε τι έχει και το ανάλογο κόστος του σε κόπο, ενέργεια, χρόνο κ.α.
Τελειώνοντας θέλω να επισημάνω ότι τα λάθη είναι δεδομένα, αρκεί να τα αξιοποιούμε δίχως να κατακρίνουμε τον εαυτόν μας, αλλά λέγοντας πάντα τι μου έμαθε τώρα το όποιο λάθος μου, ώστε να μην το επαναλάβω. Η δε τόλμη με την αποφασιστικότητα στο να δράσουμε είναι απαραίτητα στοιχεία της ίδιας της ζωής, λαμβάνοντας όμως υπ’ όψιν ότι ανέφερα προηγουμένως.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής