Με αφορμή τα όσα συμβαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, θα ήθελα να εστιάσω στην ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων και να μοιραστώ λίγες σκέψεις μου που πιστεύω ότι θα είναι βοηθητικές.
Με τους κανόνες του περιορισμού της κυκλοφορίας μας, καθώς και με την αναστολή πολλών επαγγελματικών δραστηριοτήτων, εύκολα αναδύονται συναισθήματα όπως του φόβου, της ανασφάλειας, της αβεβαιότητας, του άγχους και που πολύ εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε θυμό, αγανάκτηση και ενδεχομένως σε επιθετικότητα.
Θέλω να επισημάνω ότι αυτά τα συναισθήματα δεν αποτελούν μέρος κάποιας ψυχικής ασθένειας. Οπότε στο να προσφύγουμε στη χρήση ηρεμιστικών, όχι μόνο δεν βοηθά γιατί έτσι μας δημιουργούν την ψεύτικη πεποίθηση ότι θεραπευόμαστε, αλλά γιατί έτσι αποφεύγουμε να δούμε με ειλικρίνεια τη ρίζα του προβλήματος. Σε αντίθεση με την ψυχοθεραπεία που είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, καθ’ ότι μας βοηθά στην αυτοεπίγνωσή μας.
Στη σύγχρονη ιστορία μας, ο άνθρωπος βρισκόταν αντιμέτωπος με προκλήσεις πολύ δύσκολες, όπως οι παγκόσμιοι πόλεμοι και άλλες επιδημίες. Και τότε είχε τον φόβο μήπως και δεν τα καταφέρει, αλλά σήμερα ο «εχθρός» είναι εντελώς αόρατος και απρόβλεπτος, που πυροδοτεί σε παγκόσμιο επίπεδο αρνητικά συναισθήματα. Έτσι οι άνθρωποι ευρίσκονται σε μία συνεχή εγρήγορση για τον επερχόμενο κίνδυνο, που στη σκέψη του καθενός, μπορεί να λάβει τεράστιες διαστάσεις με ότι αυτό συνεπάγεται για τον καθένα.
Γιατί όμως να συμβαίνει αυτό;
Σημαντικό ρόλο παίζουν οι προσδοκίες που είχε αναπτύξει ο κάθε άνθρωπος και που μέσα από αυτές πιστεύει ότι ολοκληρώνει την αυτοπραγμάτωση του. Μόνο έτσι θα είναι κάποιος επιτυχημένος, με βάση τα πρότυπα της σύγχρονης κοινωνίας. Μίας κοινωνίας που εστιάζει κυρίως στο έχω και όχι στο είμαι. (Σχετικό βιβλίο έχει γράψει ο Erich Fromm)
Πώς αντιμετωπίζουμε αυτήν την πραγματικότητα.
Με αφορμή την κρίση των ημερών, είναι μια ευκαιρία ο καθένας μας να ανοίξει τους πνευματικούς του ορίζοντες. Σίγουρα όλοι έχουμε μια σειρά προτεραιοτήτων στην αντιμετώπιση των υποχρεώσεων και αναγκών μας. Αλίμονο όμως εάν αφήσουμε να μας καθορίζουν τα «πρέπει» στις επιλογές μας. Τα «θέλω» μας θα καθορίζουν τις όποιες συμπεριφορές μας, αρκεί να έχουμε την ανάλογη επίγνωσή τους. Για π.χ. εκτός από καλός γονέας και ευσυνείδητος εργαζόμενος, επιτρέπω στον εαυτόν μου να ασχοληθώ με δραστηριότητες από τις οποίες παίρνω ευχαρίστηση; Φροντίζω να έχω μία επαφή με τη φύση, βιώνοντας τις αλλαγές των εποχών, ή περιορίζομαι μόνο στο να περνάω πολλές ώρες στο αυτοκίνητο πηγαίνοντας στη δουλειά και μετά στο διαμέρισμα του σπιτιού και ο χρόνος ποτέ δεν μου φτάνει.
Τελικά κρατάμε μία παθητική θέση και στάση ζωής προς τα γεγονότα, που μας βομβαρδίζουν καθημερινά μέσα από τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ή κάτι κάνουμε εποικοδομητικό για την επιβίωσή μας;
Είναι καθαρά προσωπικό μας θέμα να αντισταθούμε σε σκέψεις και πεποιθήσεις που μας παγιδεύουν, προκαλώντας το πλήθος των αρνητικών μας συναισθημάτων. Για π.χ. η κατάσταση του κορονοϊού μού προκαλεί τη δυσφορία. Αυτό είναι κάτι εντελώς αόριστο, σημασία έχει πώς εμείς επεξεργαζόμαστε την όποια πληροφορία ώστε να μην επιτρέψουμε να μας ακινητοποιήσει. Αντιθέτως να λάβουμε μία τέτοια θέση και στάση ζωής που να ζούμε το τώρα εκτιμώντας απλά και ουσιαστικά πράγματα που κάποτε τα είχαμε δεδομένα. Δυστυχώς τα αρνητικά συναισθήματα απορροφούν ζωτικής σημασίας ενέργεια, που μας είναι χρήσιμη για το ευ ζην.
Ας συνεχίσουμε να κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν και μας ικανοποιούν στην καθημερινότητά μας, ζώντας την κάθε στιγμή, δίχως να αφήνουμε χώρο σε αρνητικές σκέψεις να μας «κλέβουν» τη ζωτικής σημασίας ενέργειά μας.
Αυτό βέβαια προϋποθέτει να στρέψουμε την προσοχή μας προς τα μέσα μας, μέσα από ένα ιδιαίτερα εσωτερικό προσωπικό μας διάλογο. Όπως για π.χ. γιατί βιώνω αυτό το αρνητικό συναίσθημα, τι θέλει να μου πει. Τι μου ξεφεύγει και δεν έχω λάβει υπ’ όψη μου και επέτρεψα να με κυριέψει το επώδυνο συναίσθημα που μόνο με ακινητοποιεί.
Με αυτόν τον τρόπο ακόμη και οι πιο μεγάλες δυσκολίες αποκτούν άλλη διάσταση μέσα μας και αποτελούν κομμάτι της εξελικτικής μας διαδρομής.
Όταν νιώθουμε ακινητοποιημένοι από τα αρνητικά συναισθήματα, σίγουρα τεχνικές χαλάρωσης και διαλογισμού είναι χρήσιμες. Ακόμη πιο απλά ας επιλέξουμε μία ημέρα της εβδομάδας όπου θα προσπαθήσουμε να μην έχουμε επαφή με εξωτερικά ερεθίσματα και δεν θα ακούμε καθόλου ειδήσεις. Ας αποτοξινωθούμε από τον συνηθισμένο μας τρόπο σκέψης, επιτρέποντας να αναδυθούν συναισθήματα που ούτε εμείς οι ίδιοι πιστεύουμε ότι υπάρχουν μέσα μας. Τότε βλέπουμε με άλλα μάτια την ίδια πραγματικότητα, με νέα προοπτική, καθ’ ότι βρίσκουμε και λύσεις εκεί που νομίζαμε ότι δεν υπάρχουν.
Τελικά με αφορμή την πανδημία, μας δίνεται μία μοναδική ευκαιρία στην εξελικτική μας διαδρομή, να κάνουμε τέτοιες αλλαγές στη ζωή μας, που να υπηρετούν το ευ ζην και την αρμονική συνύπαρξη, ξεκινώντας πάντα ο καθένας από τον εαυτόν του.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής