Αυτήν την περίοδο, με αφορμή την πανδημία, ο κόσμος κατακλύζεται από πληθώρα πληροφοριών. Βέβαια αυτό πάντα συνέβαινε τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Σ’ αυτό συμβάλλει αφενός, η παγκοσμιοποίηση που οι ειδήσεις μέσω των ΜΜΕ δεν γνωρίζουν σύνορα, αλλά ούτε υπάρχει χρονοκαθυστέρηση στη μεταφορά τους. Αφ’ ετέρου η φυσιολογική ανάγκη των ανθρώπων στο να είναι όσο πιο γρήγορα και πληρέστερα ενήμεροι με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Αυτό εμπεριέχει την ενημέρωση, από τους ειδικούς στον ιατρικό, οικονομικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό τομέα της ανθρωπότητας.
Βέβαια χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη διασπορά ψεύτικων και με ανακρίβειες ενημερώσεων, που είτε γίνονται με σκοπιμότητα είτε όχι. Εκεί λειτουργεί ο καθένας με την κρίση του και ανάλογα συμπεράσματα βγάζει.
Τι ακριβώς είναι μια ενημέρωση:
Πάνω απ’ όλα είναι ιστορίες, που μέσα από τη σωστή χρήση των λέξεων, αποτυπώνουν νοήματα που εμπεριέχουν συχνά και την προσωπική άποψη του γράφοντος το άρθρο. Σίγουρα δεν υπάρχει η δυνατότητα διευκρινιστικών ερωτήσεων και διαλόγου. Είναι καθαρά μονόδρομη ενημέρωση, σαν ανακοίνωση. Ένα είδος επικοινωνίας που μέσα από απλές και κατανοητές εκφράσεις μπορεί να γίνει κατανοητό για τον πολύ κόσμο.
Η όποια ενημέρωση χαρακτηρίζεται από δύο παραμέτρους.
Α) Σε ποιους απευθύνεται.
Β) Με τι σκοπό.
Από την πλευρά του ο κάθε άνθρωπος, στην προσπάθειά του για να ενημερωθεί, λαμβάνει την όποια πληροφορία με τρόπο που επιδρά άμεσα με τις όποιες προσδοκίες, ελπίδες και πιστεύω ο ίδιος έχει.
Όπως το placebo effect μέσα από το εικονικό φάρμακο που έχει σημαντικά θεραπευτικά αποτελέσματα, κατά παρόμοιο τρόπο λειτουργεί και η κάθε πληροφόρηση. Η όποια πληροφόρηση αφορά όλες τις αισθήσεις του ανθρώπου και από τη στιγμή που ενεργοποιούνται, πυροδοτείται μια αλυσιδωτή χημική αντίδραση στον εγκέφαλο του.
Η επιστήμη αρχίζει να αποκωδικοποιεί τον κώδικα με τον οποίο οι λέξεις και οι ιστορίες προκαλούν μία ευεξία στον άνθρωπο. Δεν ανταποκρίνονται βέβαια με την ίδια ευαισθησία όλοι οι άνθρωποι στην εικονική επίδραση τους, δίχως να έχουμε μια επιστημονική εξήγηση του γιατί να συμβαίνει αυτό. Σίγουρα όμως έχει να κάνει με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε ατόμου, με την όποια κληρονομική ιδιαιτερότητα καθώς και με την ικανότητα κατανόησης και επεξεργασίας των πληροφοριών.
Πώς επιδρά η ενημέρωση στον άνθρωπο:
Η επιρροή τελικά των όποιων πληροφοριών δέχεται ο άνθρωπος, είναι αναπόφευκτη. Είναι στην ανθρώπινη φύση να επηρεαζόμαστε από ιστορίες και τελετουργίες που προκαλούν μία φυσιολογική και προβλέψιμη ανθρώπινη αντίδραση. Όπως για π.χ. συμβαίνει όταν βλέπουμε μία ταινία τρόμου ή ερωτικού και συναισθηματικού περιεχομένου και ταυτιζόμαστε με τον πρωταγωνιστή. Είναι τέτοια η επίδρασή της στον εγκέφαλο που πυροδοτεί συναισθήματα και άλλες σωματικού τύπου αντιδράσεις, σαν να βιώνουμε κάτι αληθινό ενώ έχουμε την επίγνωση του εικονικού (placebo).
Η εξελικτική διαδρομή στο ανθρώπινο είδος, έχει πετύχει την ανάπτυξη μίας κυρίαρχης κοινωνίας, όπου η εσωτερική μας αίσθηση της αλήθειας και της πραγματικότητας πολλές φορές δεν αντιστοιχεί με την εξωτερική πραγματικότητα. Έτσι έχουμε από την μία πλευρά την σύγχρονη δύναμη της επικοινωνίας, που είναι πανανθρώπινη ανάγκη και από την άλλη την ευαλωτότητα μας με την οποία μπορούμε να εξαπατηθούμε. Εκεί βασίζεται και η δύναμη της ρητορικής τέχνης και η όποια προπαγάνδα.
Αλλά τι γίνεται με τη συνείδηση του καθενός μας; Ποιός είναι ο ρόλος της; Είναι μία απολύτως προσωπική διεργασία μέσα από την οποία δίνουμε νόημα και τάξη στην ζωή μας. Έχει διαμορφωθεί με βάση τον κώδικα αξιών μας, τις όποιες εμπειρίες της ζωής μας καθώς και με το πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, στην εξελικτική διαδρομή του ανθρώπινου είδους, είχαν και διαφορετική επίδραση στον κάθε άνθρωπο.
Τα σύμβολα και οι ιστορίες τροποποιούν την αντίληψή μας και τις συμπεριφορές μας, ακόμη και αν έχουμε την επίγνωση ότι δεν είναι μέρος της πραγματικότητας. Οι άνθρωποι καταλήγουν στο να πιστέψουν ως κάτι το αληθινό αυτό που έχουν εφεύρει. Μπορούν και κατασκευάζουν Θεούς και δοξάζουν τις δημιουργίες τους, με στόχο την αρμονική συνύπαρξη του είδους τους. Αυτό πυροδοτεί μία εγκεφαλική διεργασία που δίνει δυνατότητες στον άνθρωπο που μέχρι εκείνη την στιγμή ούτε και ο ίδιος μπορούσε να φανταστεί ότι έχει.
Με την πανδημία οι ιοιολόγοι προχωρούν ψηλαφιστά στο σκοτάδι και αναπτύσσουν υποθέσεις που πολλές φορές καταλήγουν σε αντιφατικά συμπεράσματα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα απρόβλεπτες πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις.
Το να απομακρυνθούμε από προκαταλήψεις και άκαμπτες πεποιθήσεις ώστε να πλησιάσουμε την πραγματικότητα είναι κάτι το αναγκαίο σήμερα. Χωρίς αυτό να σημαίνει μια αποστασιοποίηση από το κοινωνικό γίγνεσθαι γιατί θα ήταν ένα είδος ηθικής αναισθησίας.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής