Σε συνέχεια των προηγούμενων άρθρων μου για την επικοινωνία, «Πως αναπτύσσουμε την τέχνη της επικοινωνίας» και η «Ανθρώπινη επικοινωνία στο σήμερα», θα ήθελα να επεκταθώ λίγο ακόμη ώστε να έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση για το πώς θα πετύχουμε μία ουσιαστική ανθρώπινη επικοινωνία.
Για να επιτευχθεί αυτό, καθοριστικό ρόλο παίζει η αναγνώριση της συναισθηματικής κατάστασης του άλλου ατόμου.
Υπάρχουν βέβαια κάποιες περιπτώσεις ανθρώπων που πάσχουν από συναισθηματικού τύπου διαταραχές όπως η κατάθλιψη, ή από σχιζοφρένεια, ή που βρίσκονται υπό την επήρεια του αλκοόλ ή άλλων ψυχοδραστικών ουσιών. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η συμπεριφορά τους είναι ανάρμοστη με βάση την κοινώς αποδεκτή κοινωνική συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εγκατασταθεί μία λειτουργική επικοινωνία.
Κατά τη διάρκεια του 24ώρου, πολλές φορές καλούμαστε να αναγνωρίσουμε τη συναισθηματική κατάσταση των άλλων, είτε είναι οι γονείς μας, είτε φίλοι, είτε εργοδότες, είτε συνάδελφοι εργασίας. Δεν έχουμε όμως όλοι οι άνθρωποι αναπτύξει τον ίδιο βαθμό εξοικείωσης στη συναισθηματική αναγνώριση.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναγνωρίζουμε και να προσαρμοζόμαστε εγκαίρως στο είδος της προσωπικότητας του ατόμου που έχουμε απέναντί μας και που επιδιώκουμε την επικοινωνία μαζί του.
Οι πλέον συνηθισμένες περιπτώσεις προσωπικότητας με κάποιες αποκλίσεις είναι:
Α) Οι αγχώδεις άνθρωποι που σχετικά εύκολα αναστατώνονται από κάποιο συμβάν, γι’ αυτούς απρόβλεπτο. Τότε χρήσιμο είναι να τους δώσουμε τον χρόνο τους, με τη δική μας ενσυναίσθηση και κατανόηση.
Β) Εάν το άλλο άτομο είναι αρνητικά προκατειλημμένο στην όποια δική μας καινούργια πρόταση. Τότε αποδεχόμαστε αυτήν τη συμπεριφορά χωρίς να τον κατακρίνουμε, γιατί αυτός είναι ο δικός του τρόπος που αντιλαμβάνεται τα πράγματα.
Σε αντίθεση με την περίπτωση όπου ο συνομιλητής είναι υπεραισιόδοξος οπότε τότε καλό είναι να του δείξουμε με επιχειρήματα την πραγματικότητα με τις όποιες δυσκολίες της, γιατί κινδυνεύει να τις αγνοήσει ή να τις υποτιμήσει.
Γ) Όταν ο άλλος υπολείπεται σε κοινωνικές δεξιότητες και δεν έχει ανεπτυγμένη την ενσυναίσθηση. Τον χαρακτηρίζει η αφοσίωσή του στις δικές του δυσκολίες και έχει την τάση να τις μεταφέρει στους άλλους δίχως να λαμβάνει υπ’ όψη του το πώς θα αισθανθούν οι άλλοι ή εάν εκείνη την στιγμή τους απασχολούν τα δικά τους προβλήματα.
Δ) Έχει μεγάλη σημασία να έχουμε επίγνωση του πλαισίου στο οποίο βρισκόμαστε και κατά πόσο συνάδει στο να εξωτερικεύουμε τα όποια συναισθήματά μας ελεύθερα και αυθόρμητα. Είναι πολύ σημαντικό να αναπτυχθεί μία σχέση εμπιστοσύνης και εκτίμησης με τον άλλο και σε δεύτερο χρόνο να αποφασίσουμε να μοιραστούμε την δική μας συναισθηματική κατάσταση όποια και να είναι.
Ε) Με άτομα που τα χαρακτηρίζει η μειωμένη αυτοεπίγνωση η επικοινωνία μαζί τους είναι δύσκολη, διότι αδυνατούν να αντιληφθούν τη συναισθηματική κατάσταση του άλλου με συνέπεια άθελά τους να τον κακοποιήσουν συναισθηματικά με τη στάση τους.
Όπως δύσκολα αντιλαμβάνονται και την δική τους συναισθηματική κατάσταση.
Αυτά τα άτομα μόνο με κατανόηση μπορούμε να τα προσεγγίσουμε, βοηθώντας τα να αποκτήσουν την επίγνωση της συναισθηματικής τους κατάστασης. Συχνά παραπονιούνται από ποικίλα σωματικά συμπτώματα που αυτό οφείλεται στη μη έκφραση των συναισθημάτων τους και όχι σε κάποια πάθηση.
ΣΤ) Υπάρχει δυσκολία στην επικοινωνία με άτομα που δεν δείχνουν την ανάλογη προσοχή σε ότι γίνεται γύρω τους και τους αφορά άμεσα. Αυτό συμβαίνει γιατί εστιάζουν την προσοχή τους σε άλλου είδους δραστηριότητες, όπως η φροντίδα του κήπου, η υπερβολική ενασχόληση με την εργασία τους κ.α.
Συμβαίνει όμως και το αντίθετο, όπου κάποια άτομα να μην θέλουν να ξεχάσουν ένα επώδυνο γεγονός, που συνέβη προ πολλού, με κάποιο άτομο και αρνούνται κάθε προσπάθεια για νέο ξεκίνημα στη σχέση με το συγκεκριμένο άτομο.
Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σημαντικό να σεβόμαστε τις επιλογές τους, δίχως να δυσανασχετούμε γιατί έχουν εστιάσει την προσοχή τους αλλού. Όπως ότι η όποια σχέση βασίζεται στην αμοιβαία επιθυμία και των δύο.
Έτσι όταν κάτι δεν πάει καλά στις σχέσεις μας με τους άλλους, είναι σημαντικό να κάνουμε, αφενός την αυτοκριτική μας και αφετέρου να αναγνωρίσουμε το είδος της προσωπικότητας των άλλων και ανάλογα να συμπεριφερθούμε.
Είναι φορές που πρέπει να απομακρυνόμαστε από τους άλλους καθ’ ότι δεν είμαστε συμβατοί μαζί τους. Ίσως είναι σημαντικό να επιλέγουμε την επικοινωνία μας με δημιουργικούς ανθρώπους και όχι με άτομα που τους χαρακτηρίζει η προβολή και η υπεροψία.
Τελειώνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι για να φτιάξουμε ένα καλύτερο αύριο θα πρέπει να καλλιεργήσουμε και τις ανάλογες δεξιότητες. Γεγονός είναι ότι σε όλους μας υπάρχει μία εσωτερική μας διαπραγμάτευση μεταξύ της πραγματικότητας που βιώνουμε και των πραγματικών θέλω και προσδοκιών μας και εκεί καλούμαστε να λάβουμε τις όποιες αποφάσεις μας με βάση την ηθική μας.
Στην κοινωνία του 1800 οι άνθρωποι έπρεπε να συνυπάρχουν αντιμετωπίζοντας πληθώρα από ασθένειες και τα στοιχεία της φύσεως που τους περιόριζαν σε μεγάλο βαθμό. Στο σήμερα που έχει αλλάξει πλήρως το σκηνικό καλούμαστε να αναπτύξουμε νέες δεξιότητες για μία αποτελεσματικά αρμονική συνύπαρξη.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής