Η ίδια η ζωή είναι μία διεργασία όπου τα πάντα αλλάζουν χωρίς σταματημό και τίποτα δεν παραμένει στατικό. Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι εμμένουν σ’ αυτά που ήδη γνωρίζουν καλά και δεν είναι ανοικτοί στις αλλαγές γιατί τους αγχώνουν. Είναι μία πεποίθηση άλλων εποχών που στο σήμερα δεν έχει πλέον εφαρμογή με την ενημερότητα που αποκτούμε με τα σύγχρονα μέσα και ότι πλέον τίποτα δεν είναι δεδομένο.
Μας καθορίζουν οι σκέψεις μας, οι πεποιθήσεις μας, οι βεβαιότητες μας και είναι αυτά που λειτουργούν σαν πηγή της εσωτερικής μας δυσφορίας. Συχνά ο νους μας ταυτίζεται με ένα προκαθορισμένο πεπρωμένο που ξεκινά από τα πρέπει που θέτει η κοινωνία. Δυστυχώς η ζωή δεν συμβιβάζεται με αυτά τα μοντέλα συμπεριφορών και τότε ξεκινούν τα προβλήματα. Έτσι γίνονται λάθος επιλογές στις σχέσεις και στον επαγγελματικό τομέα που συνοδεύονται και από επώδυνα συναισθήματα. Αυτά συμβαίνουν γιατί η λογική μάς παγιδεύει και δεν μάς αφήνει να αφουγκραστούμε τα θέλω μας.
Το βλέπεις στα παιδιά πως χαίρονται την ζωή τους, όπου δεν έχουν ανεπτυγμένη τη λογική στο βαθμό που να επηρεάζει αρνητικά τη φαντασία και την ευρηματικότητα τους.
Ένα μυαλό που είναι προσκολλημένο σε παλιούς ρόλους, νοοτροπίες και κρίσεις σε οδηγεί στο να νιώθεις συνεχώς ανεπαρκής. Σε αντίθεση με ένα μυαλό που χαρακτηρίζεται από ευελιξία, δυνατότητα ανανέωσης και δεν εστιάζει στα αρνητικά. Η νοητική μας στάση με την οποία αντιμετωπίζουμε τα γεγονότα στη ζωή, είναι που κάνει τη διαφορά μεταξύ ψυχικής ευεξίας και δυσφορίας.
Όλα ξεκινούν από ένα σκεπτικό που μπορεί να χαρακτηριστεί «γραμμικό» και που αντιλαμβάνεται τη διαδρομή στη ζωή ως κάτι προκαθορισμένο γύρω από απόλυτες αξίες. Όπως ο γάμος, η οικογένεια, κ.ά. Για να μην θεωρηθείς αποτυχημένος θα πρέπει να διανύσεις αυτήν τη διαδρομή. Όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν έτσι προκαθορισμένα, εύκολα δημιουργείται το συναίσθημα της ανεπάρκειας και της αποτυχίας στη ζωή.
Ποιες δεξιότητες χρειάζεται να καλλιεργήσουμε για να αποφύγουμε αυτήν την ακινητοποίηση;
Αυτές είναι:
1) Η αποδοχή μίας εσωτερικής μας συνύπαρξης. Δηλαδή ένα σκεπτικό που αποδέχεται τα αντίθετα, όπως τη θλίψη με την ευθυμία, τη συναισθηματικά απόμακρη κατάσταση με την ενσυναίσθηση, το πάθος με την απομόνωση κ.ά. όπου η μία πλευρά δεν αποκλείει την άλλη, αλλά λειτουργούν συμπληρωματικά.
2) Η ευελιξία: Όπου όταν κάτι δεν μάς πηγαίνει όπως το είχαμε προβλέψει, δεν επιμένουμε να λειτουργούμε με το παλιό γνώριμο σκεπτικό.
3) Κινητοποίηση: Το σκεπτικό μας δεν είναι στατικό και δεν προσκολλάται σε ρόλους και ταυτότητες, αλλά γνωρίζει πολύ καλά ότι στη ζωή όλα είναι σε μία διεργασία αλλαγών και εξέλιξης.
4) Αυτοθεραπεία: Ένας σύγχρονος τρόπος σκέψης δεν αφήνει περιθώρια για ενοχές, επίμονη αυτοκριτική, αλλά κατευνάζει τις εσωτερικές μας συγκρούσεις και τα φαινομενικά αρνητικά γεγονότα τα μετατρέπει σε κινητήριο δύναμη που τον βοηθά στην αυτοπραγμάτωση.
Θέλω να επισημάνω ότι σοφός άνθρωπος δεν είναι εκείνος που δεν βιώνει πόνο ψυχής, φόβο, θλίψη, ούτε εκείνος που δεν κάνει λάθη. Αλλά είναι εκείνος που τα βλέπει όλα αυτά και τα δέχεται σαν πολύτιμες προκλήσεις, προς μία αυθεντική αυτοπραγμάτωση.
Υπάρχουν και κάποιοι κανόνες συμπεριφοράς πολύ χρήσιμες και που ενθαρρύνουν τον αυθορμητισμό μας.
Αυτές είναι:
1. Να σταματήσουμε την αυτοκριτική σε ότι γίνεται, γιατί τα πράγματα δεν διαχωρίζονται με την απόλυτη έννοια σε καλά και κακά. Ιδίως όταν ξεκινάμε να πετύχουμε έναν στόχο που έχουμε την πεποίθηση ότι θα μας κάνει ευτυχισμένους.
2. Να έχουμε την επίγνωση των αντιστάσεων μας όταν προσπαθούμε να πετύχουμε κάτι. Όπως η υπερβολική κούραση, η ισχυρογνωμοσύνη μας και άλλες δυσκολίες. Αυτό σημαίνει ότι πηγαίνουμε ενάντια στο ρεύμα με μεγάλο κόστος και χωρίς αποτέλεσμα.
3. Υπάρχουν νοητικά μας σχήματα, που λειτουργούν για να μάς κάνουν να νιώσουμε αποδεκτοί και θαυμασμό από τους άλλους. Τότε χρήσιμο είναι να διερωτηθούμε για ποιόν κάνω το ότι κάνω, τι εξυπηρετεί, μήπως το κάνω για να προβάλλω μία καλή μου εικόνα αλλά στην ουσία δεν με εκφράζει γιατί δεν το πιστεύω. Τελικά είμαι ελεύθερος στο να εκφράζομαι;
4. Είναι σημαντικό να απελευθερωθούμε από τις ιδέες που έχουμε για τον εαυτόν μας, γιατί είναι κάτι που μάς περιορίζει και εύκολα μπορεί να νιώσουμε ανεπαρκείς. Το να αυτοχαρακτηριζόμαστε, λειτουργεί στατικά και έτσι θυσιάζονται άλλες πλευρές του εαυτού μας που ήμασταν ανυποψίαστοι ότι υπάρχουν, καθότι όλοι μας είμαστε εκ φύσεως πολύπλευροι.
Η σχέση που αναπτύσσουμε με τον εαυτό μας είναι ότι πιο σημαντικό που μπορούμε να κάνουμε. Καλλιεργώντας έναν εσωτερικό μας διάλογο, μάς βοηθά στο να ανακαλύψουμε τι πραγματικά μπορούμε να πραγματοποιήσουμε στη ζωή μας.
Τα όποια συναισθήματα βιώνουμε λειτουργούν σαν πυξίδα στη ζωή μας και δεν πρέπει να τα κατακρίνουμε. Κυρίως το άγχος και η θλίψη συχνά λειτουργούν σαν φάρμακο για το νου μας, καθότι εξουδετερώνουν τις όποιες νοητικές πεποιθήσεις μας που λειτουργούν σαν τοξίνες και εμποδίζουν την ανάπτυξη του πραγματικού μας εαυτού.
Τελειώνοντας αυτό το άρθρο μου θέλω να επισημάνω ότι ο αμόρφωτος άνθρωπος στον 21ο αιώνα δεν είναι αυτός που δεν ξέρει να γράφει και να διαβάζει, αλλά αυτός που δεν μαθαίνει στο να ξεμαθαίνει και να μαθαίνει εκ νέου όπως πολύ σωστά είπε ο Alvin Toffler.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής