Η σχέση ιατρού – ασθενούς θα πρέπει να είναι ο θεμέλιος λίθος πάνω στον οποίο θα βασιστεί η όλη θεραπεία. Μιλάμε για μία σχέση πλήρους εμπιστοσύνης.
Η διαδικασία της θεραπείας είναι μια εμπειρία βαθιά, ευάλωτη, πολύ προσωπική, που απαιτεί μεγάλη ευαισθησία στη συνάντηση μεταξύ της πιο ανθρώπινης πλευράς του θεραπευτή και εκείνου που ζητά βοήθεια.
Αυτό προϋποθέτει από την πλευρά του θεραπευτή ότι έχει αυξημένη αυτοεκτίμηση και ότι ξέρει πολύ καλά να φροντίζει τον εαυτό του, ώστε να μπορεί να «δώσει» στον άλλο. Οφείλει να έχει την ευελιξία και την ικανότητα των πολλαπλών επιλογών μέσα από την ελευθερία του. Να έχει ανεπτυγμένη την αίσθηση της υπευθυνότητας, ώστε να απαντά με ενσυναίσθηση και σαφήνεια στις ανάγκες του θεραπευόμενου.
Ως ψυχίατρος, η επαφή με ψυχωτικούς ενήλικες μέσα από τον παράλογο τρόπο έκφρασής τους, με βοήθησε στο να απελευθερωθώ από τη λογική σκέψη ως μέσο που καθορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις. Έτσι μού επιτρέπεται να «ακουμπήσω» το άτομο και να αφήσω να με οδηγήσει στον εσωτερικό του κόσμο δίχως να λειτουργήσει ανασταλτικά «ο θόρυβος» που γίνεται από τη συμπτωματική του συμπεριφορά.
Έτσι το υψηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης είναι αναγκαίο για να μπορέσει ο θεραπευτής να κρατήσει μία ισορροπημένη θέση και με σιγουριά να αντιμετωπίσει τα ανθρώπινα δράματα που του έρχονται για θεραπεία. Αναγκαία συνθήκη είναι η αυτοεκτίμηση να βρίσκεται σε απόλυτη ισορροπία με την ταπεινότητα, ώστε έτσι να αποφευχθεί ο κίνδυνος της παντοδυναμίας του θεραπευτή.
Η λευκή ιατρική μπλούζα, λειτουργεί ως επαγγελματική εικόνα που δηλώνει κύρος και ικανότητα, αλλά δεν επιτρέπει την όποια συναισθηματική εμπλοκή μεταξύ ασθενούς και ιατρού. Στην ψυχιατρική όμως αυτή η σχέση (συμμαχία) είναι η βάση στην οποία στηρίζεται η θεραπεία και προϋποθέτει μία σχέση πλήρους εμπιστοσύνης. Είναι τότε που η όποια φαρμακοθεραπεία θα έχει άλλη αποτελεσματικότητα καθ’ ότι ενισχύεται κατά πολύ από το placebo effect που πυροδοτεί η σχέση εμπιστοσύνης.
Μέσα από την αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή ενισχύεται η ανθρώπινη πλευρά της θεραπευτικής συμμαχίας. Θέλει μόνο προσοχή ώστε η αυτοαποκάλυψη να υπηρετεί τις ανάγκες του θεραπευόμενου μέσα από την ενσυναίσθηση και εκτίμηση προς τον πελάτη.
Είναι ιδιαίτερα σημαντική η ανάπτυξη της συνάφειας με τον πελάτη εάν θέλουμε να έχουμε μία αυθεντική θεραπευτική σχέση. Αυτό επιτυγχάνεται δίνοντας αξία στα συναισθήματα που βιώνει ο θεραπευτής και έτσι να αναπτύξει την ικανότητα σύνδεσης με τη ζωτική ενέργεια των άλλων σε πνευματικό επίπεδο. Αυτό είναι η ενσυνειδητότητα (Mindfulness).
Έτσι η ταυτόχρονη επαφή με το «είναι» του θεραπευτή μέσα από τον συντονισμό που δημιουργείται με το «είναι» του θεραπευόμενου δημιουργείται μία ιδιαίτερη οικειότητα. Ο θεραπευτικός στόχος που ορίζεται, ξεπερνά πλέον τα συμπτώματα και την όποια δυσλειτουργική συμπεριφορά του ασθενούς.
Είναι ιδιαίτερης σημασίας το τι μπορούν οι θεραπευτές να μάθουν από τη σχέση με τον θεραπευόμενο και χρησιμοποιώντας το «είναι» τους, να λειτουργήσουν σαν παράγοντας αλλαγής προς όφελος πάντα του θεραπευόμενου, με μεγαλύτερη επίγνωση και αποτελεσματικότητα. Αυτό λέγεται «συνέργεια» μεταξύ του επαγγελματικού «Είναι» και του προσωπικού «Είναι».
Το προσωπικό «Είναι» του θεραπευτή τροφοδοτείται από την αρμονία που υπάρχει μεταξύ του συναισθήματος του ανήκειν στη γονική του οικογένεια και του πολιτισμικού, κοινωνικού, εργασιακού πλαισίου που έχει δημιουργηθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Το επαγγελματικό του «Είναι» δημιουργείται από τις Πανεπιστημιακές σπουδές, την επαφή με κάποιον «μέντορα» του κλάδου και από την προσωπική του ανάγκη για διερεύνηση και εξέλιξη στον τομέα της επιλογής του.
Ένας συστημικός θεραπευτής είναι απαραίτητο να εμβαθύνει στα όποια κωλύματά του και που δεν έχει ακόμη λύσει στη σχέση με τη γονική του οικογένεια. Στην εξελικτική του πορεία υπάρχουν τραύματα, απώλειες, έντονα φορτισμένες συναισθηματικές καταστάσεις, που ο στόχος του θεραπευτή είναι να αυξηθεί η ικανότητά της αυτοεπίγνωσης και της συνειδητότητας του.
Προς αυτήν την κατεύθυνση βοηθά η γεννεογραμματική θεραπευτική διαδικασία καθώς και η ψυχοθεραπεία. Έτσι ακόμη και τις πιο επώδυνες εμπειρίες που μπορεί να ζήσουμε, ας τις επεξεργαστούμε με τρόπο που θα μάς πάνε σε άλλο επίπεδο επίγνωσης και έτσι θα τις μετατρέψουμε σε ζωτική δύναμη.
Καταλήγοντας θα μπορούσα να συμμεριστώ αυτό που έλεγε ο Minuchin (παιδοψυχίατρος, οικογενειακός θεραπευτής 13/10/1921 – 30/10/2017) ότι η θεραπεία είναι ένα είδος τέχνης στην οποία η διαίσθηση, η δημιουργικότητα, η φαντασία, το χιούμορ, η παιχνιδιάρικη συμπεριφορά, είναι βασικές ιδιότητες που πρέπει να υπάρχουν στην επαγγελματική φαρέτρα του κάθε θεραπευτή.
Σπύρος Μεταξάς Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής